© Ad de Leeuw, 2020

Koningsweg 66 : PNEM

architecten: K.C. Suyling, Van Teefelen en De Nijs
bouwjaar: 1921

Architectuur

PNEM

architect: Architectenbureu Suyling, Van Teffelen en De Nijs
bouwjaar: 1921

Voor de PNEM (Provinciale Noord-Brabantse Energie Maatschappij) werd een kantoorgebouw met meetlaboratorium, garage, werkplaats en magazijn ontworpen. Het monumentale hoofdgebouw in Berlagiaanse stijl heeft twee lagen en een groot, geknikt schilddak. De gevel is geleed door middel van pilasters in het metselwerk. Tussen de vensters en de bogen zijn natuurstenen elementen met reliëfs gemaakt. Bijzonder is de hal met tegelvloeren, lambrizeringen, paneeldeuren en houten loketwand. Daar is tegen de wand een kleurrijk hoogreliëf aanwezig, voorstellende de personificaties van Handel en Nijverheid.
Architectuurgids 's-Hertogenbosch (35)
Beeldhouwkunst

Toegepaste sculptuur

materiaal: natuursteen; terra-cotta en glazuur
datering: 1921

Het oude PNEM-gebouw is rondom voorzien van strakke, geometrische ornamenten in de vorm van frontons, rechthoekige stenen en lijstwerk.
Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch
Bossche monumenten

Kantoorbouw in het interbellum

door Ed Hupkens

Het voormalige kantoorgebouw van de Provinciale Noordbrabantse Electriciteitsmaatschappij (PNEM) is in 1921 gebouwd in overgangsarchitectuur met expressionistische elementen. Het ontwerp is van de architecten Suyling, Van Teefelen en De Nijs. Het maakt onderdeel uit van het vroegere PNEM-complex dat in dezelfde tijd en stijl is gebouwd. Vanaf mei 2001 staat het kantoorgebouw aan de Koningsweg 66 geregistreerd als rijksmonument. De andere complexonderdelen, van oorsprong bestaande uit een werkplaats, garage en archiefgebouw, vallen buiten de bescherming.

De Koningsweg gezien in de richting van het Julianaplein. Rechts het kantoorgebouw van de PNEM. Anno 1938. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch.
Het tweelaagse kantoorgebouw is opgericht op een rechthoekig grondplan. Het heeft een betonnen casco, de gevels zijn opgetrokken uit baksteen met natuurstenen ornamenten en reliëfs. Het grote, geknikte schilddak is belegd met leien. De dakkapellen steken aan drie zijden uit de onderste dakschilden en zijn in 1945 vergroot. De gevel heeft een symmetrische opbouw en wordt in traveeën gedeeld door gemetselde lisenen. De centrale travee omvat op de begane grond de toegang met de dubbele deur (niet oorspronkelijk) en op de verdieping een gemetselde erker. Boven de dakrand zet deze travee zich voort in een topgevel waarin een tegeltableau met daarin het bouwjaar 1921. Het oorspronkelijke tegeltableau boven de voordeur met het opschrift ‘PNEM’ is omstreeks 1955 verwijderd. De brede, natuurstenen plint is licht geprofileerd en loopt over in de onderdorpels van de vensters. De drie straatgevels zijn voorzien van gedetailleerde reliëfs in de natuurstenen banden tussen de vensters van de begane grond en de eerste verdieping. En bovendien in de natuurstenen, getrapte, strekse ontlastingsbogen boven de vensters van de verdieping. Alle ramen, ook die van de dakkapellen, zijn rond 1995 vervangen en hebben nu kunststof kozijnen.
In het interieur zijn kolommen en balken van het betonnen casco zichtbaar. Op de begane grond en op de eerste verdieping zijn de vloer en lambrisering van de hal voorzien van keramische tegels. In beide hallen zijn nog de loketten met houten kozijnen aanwezig. Op de begane grond zijn die rijk gedetailleerd en voorzien van glas-in-lood ramen. De vergaderkamer en de werkkamers op de begane grond aan de voorzijde hebben een betimmerde lambrisering, met gedetailleerd houtsnijwerk. De vergaderkamer kent een bijbehorend ameublement en betimmerde pilasters. Noordelijk van de entree is het trappenhuis gelegen. Het bestaat uit natuurstenen treden, een smeedijzeren balustrade in art-decostijl uit 1939 en geglazuurde tegels tegen de wanden. Op de eerste verdieping en op de zolderverdieping is de kamerindeling gewijzigd.
14
Stadsblad woensdag 26 juli 2017 | 14
Rijksmonument

Koningsweg 66

Inleiding

Het kantoorgebouw van de Provinciale Noordbrabantse Electriciteitsmaatschappij (PNEM) is in 1921 gebouwd in Overgangsarchitectuur met Expressionistische elementen naar ontwerp van de architecten K.C. Suyling, Van Teefelen en De Nijs. Het maakt onderdeel uit van het PNEM-complex dat in dezelfde tijd en stijl is gebouwd en wordt omsloten door de Koningsweg, Van Diepenbeeckstraat, Van der Does de Willeboissingel en Van Bréautéstraat. De andere complexonderdelen, van oorsprong bestaande uit een werkplaats, garage en archiefgebouw, vallen buiten de bescherming. Het kantoorgebouw is prominent gelegen aan de Koningsweg, die de belangrijkste noord-zuidas vormt in de wijk Het Zand.

Omschrijving

Het tweelaags kantoorgebouw is gebouwd op rechthoekig grondplan en heeft een betonnen casco, terwijl de gevels zijn opgetrokken uit machinale baksteen met natuurstenen ornamenten en reliëfs. Het grote, geknikte schildak is belegd met leien. De dakkapellen die aan drie zijden uit de onderste dakschilden steken zijn in 1945 in stijl vergroot. De gevel heeft een symmetrische opbouw en wordt in traveeën gedeeld door gemetselde lisenen. De centrale travee omvat op de begane grond de toegang met de -niet oorspronkelijke- dubbele deur en op de verdieping een gemetselde erker. Boven de dakrand zet deze travee zich voort in een topgevel die een tegeltableau omvat met daarin het bouwjaar "1921". Het oorspronkelijke tegeltableau boven de voordeur met het opschrift "PNEM" is omstreeks 1995 verwijderd. De brede natuurstenen plint is licht geprofileerd en loopt over in de onderdorpels van de vensters. De drie straatgevels zijn voorzien van rijk gedetailleerde reliëfs in de natuurstenen banden tussen de vensters van de begane grond en de eerste verdieping, en in de natuurstenen getrapte strekse ontlastingsbogen boven de vensters van de verdieping. Alle ramen, ook die van de dakkapellen, zijn ca 1995 vervangen en hebben nu kunststof kozijnen, die de oorspronkelijke indeling benaderen. In het interieur zijn kolommen en balken van het geornamenteerde betonnen casco zichtbaar. Op de begane grond en op de eerste verdieping zijn de vloer en lambrizering van de hal voorzien van keramische tegels. In beide hallen zijn nog de loketten met houten kozijnen aanwezig. Op de begane grond zijn zij rijk gedetailleerd en voorzien van glas-in-lood ramen. De vergaderkamer en de werkkamers op de begane grond aan de voorzijde hebben een betimmerde lambrisering, met rijk gedetailleerd houtsnijwerk. De vergaderkamer kent bovendien een bijhorend houten ameublement en betimmerde pilasters. Noordelijk van de entree is het trappenhuis gelegen, bestaande uit natuurstenen treden, een smeedijzeren balustrade in Art Déco-stijl uit 1939 en geglazuurde tegels tegen de wanden. Op de eerste verdieping en op de zolderverdieping is de kamerindeling gewijzigd.

Waardering

Het kantoorgebouw is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van representatieve kantoorbouw in het Interbellum en representeert de groei van de electriciteitsvoorziening in Noord-Brabant. Het heeft architectuurhistorische waarde als exponent van de Overgangsarchitectuur, vanwege de detaillering en de oorspronkelijkheid van het ontwerp en als representant van het oeuvre van de architecten Suyling, Van Teefelen en De Nijs. Het heeft ensemblewaarde vanwege de prominente ligging in de wijk het Zand en als beeldbepalend element in de noord-zuidas van deze wijk. Het is voldoende gaaf behouden gebleven en is zeldzaam als voorbeeld van kantoorbouw in Overgangsarchitectuur.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Adresboeken
Koningsweg 66
Koningsweg 66 (1921)
1928P.N.E.M.
1948P.N.E.M.-gebouw
1985School voor heao
Afbeeldingen

Nummeraanduiding

Nummer:66
Postcode:5211 BN
BAG-ID:0796200000335783
Perceel:HTG00-I-1419

Monument

Soort:Rijksmonument
Nummer:522486

Locatie

Google Maps
Monumentenkaart
OpenStreetMap

Op deze pagina

Adresboeken
Afbeeldingen
Architectuur
Beeldhouwkunst
Bossche monumenten
Rijksmonument

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

205.641
305.945
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |